Metformina od 60 lat jest stosowana w leczeniu chorych na cukrzycę typu 2. Zgodnie z zaleceniami Polskiego Towarzystwa Diabetologicznego (jak również innych towarzystw, w tym ADA i EASD) metformina jest lekiem pierwszego wyboru przy rozpoczynaniu leczenia farmakologicznego cukrzycy oraz na wszystkich, kolejnych etapach leczenia. Poza działaniem hipoglikemizującym opisano również wiele innych niezwykle korzystnych efektów stosowania metforminy, wśród których wymienia się: działanie przeciwnowotworowe, wydłużenie przeżycia, działanie naczyniokardioprotekcyjne i neuroprotekcyjne, skuteczność w leczeniu niealkoholowego stłuszczenia wątroby oraz korzystne działanie obserwowane u kobiet cierpiących z powodu zespołu policystycznych jajników. Praca podsumowuje aktualny stan wiedzy na temat metforminy.
Kategoria: Artykuł
Dieta to pojęcie, które powszechnie kojarzone jest z restrykcjami, a słowo to, wywodzące się z języka greckiego, oznacza sposób żywienia (stgr. diaita – styl życia). Dieta to sposób odżywiania o ustalonym doborze pokarmów pod względem jakości, ilości i urozmaicenia dostosowanym do potrzeb organizmu, z uwzględnieniem wieku, płci, stanu fizjologicznego, trybu życia oraz rodzaju pracy. Gdy pacjent dowiaduje się, że zachorował na cukrzycę, otrzymuje w tym samym momencie informację, że musi zmienić swój styl życia, czyli zmniejszyć ilość spożywanych pokarmów i zwiększyć aktywność fizyczną. Zdarza się niestety, że chory nie uzyskuje nawet takiej informacji i rozpoczyna się u niego farmakoterapię bez próby przedstawienia składowych leczenia behawioralnego, które stanowi podstawę terapii każdego rodzaju cukrzycy niezależnie od stosowanej farmakoterapii. Nie tylko wśród chorych, ale również wśród lekarzy pokutuje nadal określenie „dieta cukrzycowa”.
Przezskórna redukcja fali niedomykalności zastawki mitralnej z użyciem systemu MitraClip stanowi nową, obiecującą formę mało inwazyjnego leczenia chorych z ciężką niedomykalnością mitralną oraz przewlekłą, ciężką niewydolnością serca. Kryteria kwalifikacji do ww. zbiegów oparte są zarówno na kryteriach klinicznych, jak i echokardiograficznych. Założenie zapinki MitraClip pozwala nie tylko na poprawę parametrów klinicznych pacjentów, lecz także na lepsze rokowanie tej grupy chorych.
Leki z grupy beta-adrenolityków stanowią standard farmakoterapii w grupie chorych z przewlekłą niewydolnością serca (chronic heart failure – CHF). Jednym z zalecanych beta-adrenolityków jest karwedilol, który pomimo stosunkowo niewielkiej selektywności względem receptorów β1 wykazuje działanie plejotropowe, co korzystnie przekłada się na przeżywalność i zmniejszenie częstości hospitalizacji z powodu CHF. Szerokie spektrum działania i potencjalnie niskie ryzyko działań niepożądanych determinuje jego zastosowanie w leczeniu nie tylko CHF, ale również samoistnego nadciśnienia tętniczego i choroby wieńcowej.
Główną przyczyną wystąpienia przewlekłej niewydolności serca jest choroba wieńcowa, zaburzenia rytmu serca, wady zastawkowe oraz inne, w tym m.in. choroby toksyczne, zapalne, metaboliczne i genetyczne. Poza leczeniem przyczynowym zasadniczym elementem postępowania u chorych z rozpoznaną niewydolnością serca jest optymalna farmakoterapia. Jednak mimo wielu dostępnych form farmakoterapii śmiertelność w tej grupie chorych nadal jest bardzo wysoka. Dlatego też tak ważny jest aspekt optymalizacji leczenia, z uwzględnieniem wszystkich dostępnych metod postępowania leczniczego.
Ostre zespoły wieńcowe są główną przyczyną zgonów w Polsce. Prezentowane objawy kliniczne oraz obraz tętnic wieńcowych bywają zróżnicowane, co utrudnia wybór optymalnego postępowania inwazyjnego. W niniejszym opracowaniu przedstawiono zasady wyboru optymalnej strategii inwazyjnej u chorych z ostrym zespołem wieńcowym.
Choroby układu krążenia są główną przyczyną zgonów w Polsce. Najważniejszymi przyczynami takich chorób, jak zawał serca, niewydolność serca i udar mózgu, są styl życia i obecność czynników ryzyka rozwoju miażdżycy. Również u osób z objawami tych chorób zarówno styl życia, jak i kontrola czynników ryzyka ma istotny wpływ na rokowanie. W ciągu ostatnich 20 miesięcy szereg polskich, europejskich oraz amerykańskich towarzystw naukowych opublikował aktualizacje wytycznych dotyczących profilaktyki chorób układu krążenia [1−5].
Nebiwolol jest jednym z najnowocześniejszych leków z grupy β-adrenolityków. W ostatnim czasie poza dobrze znanymi wskazaniami do stosowania nebiwololu w leczeniu nadciśnienia tętniczego i niewydolności serca dołączyło nowe, mówiące o możliwości stosowania leku u pacjentów z objawową stabilną chorobą wieńcową. W artykule przedstawiono przesłanki świadczące o korzyściach płynących z zarejestrowania nebiwololu we wspomnianym wskazaniu.
Zaburzenia lipidowe w postaci hipertriglicerydemii, wysokich wartości cholesterolu frakcji lipoprotein o małej gęstości (low-density lipoproteins – LDL) oraz małego stężenia cholesterolu frakcji lipoprotein o wysokiej gęstości (high-density lipoproteins – HDL) charakterystyczne są dla osób starszych, z cukrzycą typu 2 oraz zespołem metabolicznym. Postępowanie farmakologiczne w ww. zaburzeniach lipidowych w pierwszej kolejności obejmuje leczenie statynami, a w sytuacji braku efektu ich działania można rozważyć terapię kombinowaną z fibratem. Leczenie łączone polegające na podawaniu statyny z fibratem pozwala na skuteczniejszą redukcję stężeń poszczególnych frakcji profilu lipidowego. Racjonalna, indywidualizowana względem pacjenta terapia statyną i fibratem może przyczynić się do poprawy rokowania wybranej grupy chorych.
Celem niniejszego opracowania jest przedstawienie nowoczesnych zasad leczenia hipotensyjnego u chorego w wybranych chorobach i stanach współistniejących z nadciśnieniem tętniczym − cukrzycy, chorobie wieńcowej i zaburzeniach lipidowych. Nadciśnienie tętnicze współistniejące z cukrzycą typu 2 powinno u większości pacjentów opierać się na leczeniu skojarzonym, a zwłaszcza na połączeniu leku hamującego układ renina−angiotensyna−aldosteron z antagonistą wapnia lub lekiem moczopędnym. W tej grupie chorych podkreśla się korzyści wynikające ze stosowania preparatów złożonych, m.in. na podstawie wyników badania ADVANCE (Action in Diabetes and Vascular Disease: Preterax and Diamicron MR Controlled Evaluation) połączenia inhibitora konwertazy angiotensyny − peryndoprylu − z diuretykiem tiazydopodobnym − indapamidem. We współczesnej terapii nadciśnienia tętniczego, zwłaszcza współistniejącego z chorobą wieńcową, cennym uzupełnieniem i nową możliwością leczenia jest wprowadzenie preparatu złożonego będącego połączeniem β-adrenolityku (bisoprololu) z inhibiotrem konwertazy (peryndoprylem). Wyniki dotychczasowych badań nad miejscem zarówno peryndoprylu, jak i bisoprololu w terapii skojarzonej tej grupy chorych dostarczają przekonujących dowodów, że połączenie w postaci preparatu złożonego może przyczynić się do zwiększenia skuteczności prowadzonej terapii. Możliwość zastosowania w praktyce klinicznej preparatów złożonych opartych na lekach hipolipemizujących i hipotensyjnych otwiera nowe możliwości oddziaływania na ryzyko sercowo-naczyniowe, tj. optymalnego zmniejszania dwóch najważniejszych czynników ryzyka sercowo-naczyniowego. W artykule przedstawiono przesłanki oraz dowody z badań klinicznych na korzyści z zastosowania tych preparatów w codziennej praktyce.
W 2008 r. amerykańska Agencja Leków i Żywności (FDA) zaleciła, aby producenci nowo wprowadzanych na rynek leków przeciwcukrzycowych przeprowadzali badania oceniające bezpieczeństwo sercowo-naczyniowe tych preparatów. W 2016 r. ogłoszono wyniki badania LEADER, w którym oceniano pod kątem bezpieczeństwa sercowo-naczyniowego liraglutyd, agonistę receptora GLP-1. Wykazano, że przyjmowanie 1,8 mg liraglutydu w ciągu 3,5–5 lat wiązało się ze znamiennym statystycznie zmniejszeniem łącznego ryzyka wystąpienia zgonu z przyczyn sercowo-naczyniowych lub zawału serca i udaru mózgu niezakończonego zgonem o 13%, a zgonów z przyczyn sercowo-naczyniowych o 22%. Nie zaobserwowano, by liraglutyd zwiększał ryzyko rozwoju nowotworów, w tym także raka trzustki, ani też ostrego zapalenia tego narządu. Rok później ukazały się wyniki analizy oceniające wpływ leczenia liraglutydem na czynność nerek. Zaobserwowano znaczącą redukcję rozwoju cukrzycowej choroby nerek – po prawie czterech latach leczenia liraglutydem doszło do zmniejszenia ryzyka wystąpienia makroalbuminurii, schyłkowej niewydolności nerek, zgonu z przyczyn nerkowych lub podwojenia stężenia kreatyniny o 22%. Nie wyjaśniono w pełni mechanizmu kardioprotekcyjnego działania liraglutydu, nie można jednak wykluczyć jego bezpośredniego działania na śródbłonek naczyniowy. Wyniki badania LEADER powinny zostać uwzględnione w najnowszych wersjach zaleceń dotyczących postępowania z chorymi na cukrzycę.
Metformina to wszechstronny lek, z długą historią i bogatą perspektywą na przyszłość. Podstawowym działaniem metforminy jest zmniejszanie insulinooporności, ale stale odkrywane są jej nowe funkcje. Początkowo stosowana tylko w terapii cukrzycy typu 2 okazuje się skuteczna również w typie 1 cukrzycy czy stanie przedcukrzycowym. Mechanizm działania metforminy jest wielotorowy i nadal nie do końca poznany. Badania eksperymentalne i kliniczne odkrywają, że metformina może mieć korzystne zastosowanie również w chorobach nowotworowych, demielinizacyjnych, sercowo-naczyniowych, wirusowym zapaleniu wątroby typu C czy zespole policystycznych jajników. Być może metformina stanie się pierwszym lekiem przeciwstarzeniowym i przedłużającym życie.