Autor: Władysław Grzeszczak

Cukrzyca to epidemia XXI w. Liczba chorych z zaburzeniami gospodarki węglowodanowej zarówno na świecie, jak i w Polsce rośnie w dużym tempie. Obecność przewlekłych późnych powikłań cukrzycy wiąże się ze znacznym pogorszeniem jakości życia oraz istotnym skróceniem czasu przeżycia. U ciężarnych kobiet chorych na cukrzycę ryzyko rozwoju powikłań zarówno u matki, jak i u płodu wzrasta w istotny sposób. Celem artykułu jest przedstawienie aktualnych danych na temat możliwości stosowania u chorych na cukrzycę metforminy w czasie ciąży. Zalecenia dotyczące przepisywania metforminy w ciąży są niespójne i często odzwierciedlają historyczne obawy dotyczące bezpieczeństwa, oparte na niepewności, a nie na dowodach. Ostatnie badania dostarczyły zachęcających wyników, jeśli chodzi o skuteczność metforminy u niektórych ciężarnych chorych na cukrzycę. Istnieje wiele dowodów na korzyści wynikające z działania metforminy i rozsądne dowody na jej tolerancję, chociaż brakuje badań odległych. Metformina okazała się tanim i skutecznym lekiem przeciwcukrzycowym dla wielu kobiet w ciąży.

Cukrzyca to plaga początku XXI wieku. W Polsce na cukrzycę choruje obecnie 3 057 000 osób. Nieprawidłową glikemię na czczo lub nieprawidłową tolerancję glukozy notuje się obecnie aż u 5 220 000 mieszkańców Polski. Cukrzyca jest schorzeniem powodującym istotne pogorszenie jakości życia i skrócenie czasu przeżycia chorych. W przeprowadzonych dotąd badaniach wykazano, że istnieją możliwości poprawy wyrównania metabolicznego cukrzycy: przy zastosowaniu nowoczesnych metod leczenia (w tym flozyn) istnieją udokumentowane dane o istotnym zmniejszeniu ryzyka wystąpienia powikłań sercowo-naczyniowych, jak i nerkowych. Cały system mający wpływ na postępowanie z chorymi na cukrzycę jest w Polsce w stanie głębokiej inercji. Najbardziej boli to, że obecnie istnieją możliwości wczesnej diagnostyki z jednej strony oraz leczenia z drugiej strony (nowe leki, w tym flozyny), możliwości te są jednak niewykorzystywane. Istnieje pełna inercja w tym względzie. W pracy przedstawiono przyczyny tego stanu rzeczy.

Do 1 sierpnia 2021 r. na świecie odnotowano blisko 200 mln zachorowań na COVID-19. Do chwili obecnej z powodu COVID-19 zmarło 4 234 000, a 179 317 934 osób zostało wyleczonych. W Polsce do 1 sierpnia 2021 roku odnotowano 2 882 939 zachorowań na COVID-19, 75 261 zmarło, a 2 675 000 osób zostało wyleczonych. Zakażenie często prowadzi do ciężkiego uszkodzenia płuc dotykającego głównie pacjentów w wieku 60 lat i starszych chorych na nadciśnienie tętnicze, choroby układu krążenia, cukrzycę i przewlekłą obturacyjną chorobą płuc. U chorych na cukrzycę typu 2 dochodzi do wzrostu ryzyka rozwoju infekcji – chorzy na cukrzycę typu 2 mają od 1,5 do 3 razy większe ryzyko wystąpienia zakażeń w porównaniu z populacją ogólną. Cynk jest niezbędny dla funkcjonowania wszystkich żywych organizmów i bierze udział w licznych szlakach biochemicznych w komórkach ludzkich. Zawartość cynku w organizmie człowieka wynosi 2–3 g cynku, przy czym około 57% i 29% całkowitej ilości cynku w organizmie znajduje się odpowiednio w mięśniach szkieletowych i kościach. W sercu i osoczu krwi znajduje się odpowiednio 0,4% i 0,1% cynku. Małe spożycie w diecie, zmniejszone wchłanianie lub zwiększona utrata cynku mogą prowadzić do niedoboru cynku. Niedobór cynku prowadzi do upośledzenia czynności wielu narządów, w tym układu immunologicznego. U chorych na cukrzycę i cierpiących z powodu COVID-19 pogorszenie funkcjonowania układu immunologicznego na skutek niedoboru cynku pogarsza w istotny sposób rokowanie. Obecnie jest wiele preparatów, które pozwalają uzupełnić niedobory. W pracy podsumowano obecny stan wiedzy na temat terapeutycznego znaczenia niedoborów cynku w organizmie chorych na cukrzycę i cierpiących z powodu COVID-19 i postępowania terapeutycznego w tym względzie.

Cechujący się wysoką zakaźnością wirus SARS-CoV-2 może zainfekować wszystkie osoby, niezależnie od wieku, płci i pochodzenia etnicznego, powodując u nich rozwój choroby COVID-19. Większość przypadków chorych cierpiących z powodu COVID-19 pozostaje bezobjawowa lub występuje z relatywnie łagodnymi objawami grypopodobnymi. Podatność na zachorowania, agresywność/surowość choroby, wskaźniki hospitalizacji i śmiertelność są znacznie wyższe u osób cierpiących z powodu insulinooporności. Insulinooporność bierze udział w patogenezie wielu chorób, w tym m.in. w cukrzycy typu 2, otyłości czy nadciśnienia. Choroby te zwiększają ekspresję enzymu konwertującego typu 2 (ACE2), prowadząc do ułatwienia penetracji wirusa SARS-CoV-2 do różnych tkanek i narządów. W artykule przedstawiono potencjalną rolę stosowania pioglitazonu u chorych na cukrzycę typu 2 cierpiących z powodu COVID-19. Lek przeciwcukrzycowy, jakim jest pioglitazon, oprócz działania obniżającego stężenie glukozy we krwi przyczynia się do zmniejszenia insulinooporności poprzez poprawę odpowiedzi na insulinę w adipocytach, w komórkach mięśniowych oraz w hepatocytach. W artykule przedstawiono najnowsze dane z piśmiennictwa mówiące o nowych możliwościach terapeutycznych starego leku przeciwcukrzycowego, jakim jest pioglitazon, w leczeniu chorych na COVID-19. Ponadto pioglitazon uważany jest za lek bezpieczny i dobrze tolerowany.

Rozwijającej się chorobie COVID-19 towarzyszy wzrost ryzyka zgonu, szczególnie u osób z chorobami współistniejącymi, w tym w szczególności u osób cierpiących z powodu cukrzycy. W pierwszej części niniejszego artykułu przedstawiono ryzyko zachorowania na COVID-19. Współczynnik prawdopodobieństwa zachorowania na COVID-19 jest nieproporcjonalnie wysoki u osób z otyłością (OR 1,93), z nadciśnieniem tętniczym (OR 2,46) i z cukrzycą (OR 2,11). Obecność cukrzycy wiąże się również z dramatycznym wzrostem śmiertelności (OR 3,62). Stwierdzono, że leczenie metforminą przed zachorowaniem na COVID-19 wiąże się z istotnym zmniejszeniem śmiertelności u osób z cukrzycą i COVID-19 (OR 0,33). W artykule podsumowano wyniki obserwacji na ten temat. Wyniki tych badań dość jednoznacznie sugerują, że metformina stosowana u chorych na cukrzycę jest czynnikiem zapobiegającym zachorowaniu na COVID-19 oraz czynnikiem zmniejszenia ryzyka zgonu u chorych na cukrzycę i COVID-19.

Cukrzyca typu 2 to epidemia XXI wieku. Liczba chorych z zaburzeniami gospodarki węglowodanowej – zarówno na świecie, jak i w Polsce – rośnie w dużym tempie. Czynnikiem poprzedzającym rozwój cukrzycy jest stan przedcukrzycowy. Ryzyko rozwoju cukrzycy u chorych ze stanem przedcukrzycowym jest bardzo duże. Sugeruje się, że wśród czynników, które mogą zwolnić tempo rozwoju cukrzycy, wymienia się stosowanie witaminy D. W artykule przedstawiono podsumowanie najnowszych doniesień na ten temat. W chwili obecnej nie można dać jednoznacznej odpowiedzi na pytanie, czy stosowanie witaminy spowalnia proces przejścia stanu przedcukrzycowego w cukrzycę. Oczekujemy na pełną publikację badania DPVD i wyników metaanaliz danych poszczególnych uczestników. Nawet jeśli zmniejszenie ryzyka przy suplementacji witaminą D może wydawać się stosunkowo niewielkie, w przypadku stosowania w rosnącej populacji osób w stanie przedcukrzycowym może mieć poważne konsekwencje dla zdrowia publicznego.

Cukrzyca to plaga początku XXI wieku. Cukrzycową chorobę nerek (nefropatia cukrzycowa) definiujemy jedno z przewlekłych naczyniowych powikłań cukrzycy, zaliczane do mikroangiopatii, dotyczące nerek. Wiele czynników ma istotny wpływ na uszkodzenie nerek w przebiegu cukrzycy. Wśród nich wymienić należy: czynniki genetyczne, czynniki metaboliczne, inne czynniki, mineralokortykoidy, doustne leki antykoncepcyjne. W zapobieganiu i leczeniu cukrzycowej choroby nerek ogromne znaczenia ma: optymalna kontrola glikemii, optymalna kontrola ciśnienia tętniczego krwi, optymalna kontrola gospodarki lipidowej i inne. Mineralokortykoidy zwiększają aktywność PAI-1, TGF-β, a także zwiększają tworzenie wolnych rodników, zaburzają czynność śródbłonka i zwiększają ekspresję AT1 i poprzez to przyczyniają się do progresji nefropatii cukrzycowej. Finerenon to nowy lek blokujący selektywnie receptory aldosteronowe. W pracy przedstawiono wyniki przeprowadzonych badań fazy IIb i III nad finerenonem u chorych na cukrzycę typu 2 z nefropatią cukrzycową. Wyniki przeprowadzonych badań są ciekawe, a jednocześnie dające nadzieję na poprawę rokowania u chorych na cukrzycę typu 2 z nefropatią cukrzycową. W artykule przedstawiono podsumowanie obecnej wiedzy na temat finerenonu, zarówno jego mechanizmu działania, zastosowania klinicznego, objawów ubocznych, jak i przeciwwskazań do jego stosowania.

Metformina to jeden z najstarszych doustnych leków przeciwcukrzycowych obecnych na rynku. Co ważne, lek ten wciąż jest lekiem numer jeden w leczeniu chorych na cukrzycę typu 2 i to na wszystkich etapach zaawansowania choroby. Jej biodostępność wynosi 50–60%, średni okres półtrwania to 2–4 godzin, wydalana jest przez nerki. W pracy przedstawiono aktualne informacje na temat słabo znanego działania metforminy, leku mogącego w istotny sposób wpływać na wydłużenie przeżycia pacjentów, w tym chorych na cukrzycę typu 2.