Zasady profilaktyki chorób układu krążenia w 2018 roku

Ocena ryzyka sercowo-naczyniowego

Podstawowym etapem we wszelkich działaniach profilaktycznych jest ocena ogólnego ryzyka sercowo-naczyniowego. Ryzyko sercowo-naczyniowe szacuje się z czterech powodów:

• ustalenie intensywności koniecznej interwencji,
• podjęcie decyzji o włączeniu farmakoterapii,
• ustalenie celów terapeutycznych,
• edukacja pacjenta.

W ocenie ryzyka sercowo-naczyniowego od lat używany jest system SCORE. Eksperci Europejskiego Towarzystwa Kardiologicznego (European Society of Cardiology − ESC) zalecają, by – gdy to tylko możliwe – korzystać z systemów dostosowanych do cech lokalnych populacji. W 2015 r. opublikowano uaktualnione tabele pozwalające na ocenę ryzyka sercowo-naczyniowego w Polsce: Pol-SCORE 2015 [6]. Tabele te są dostępne na stronach internetowych Polskiego Towarzystwa Kardiologicznego (PTK). Były też wielokrotnie publikowane. 

Oceniając ryzyko pacjentów, przydziela się ich do kategorii ryzyka ogólnego: małego, umiarkowanego, dużego lub bardzo dużego. System Pol-SCORE pozwala ocenić ryzyko zgonu z przyczyn sercowo-naczyniowych w ciągu 10 lat na podstawie wieku, płci, wartości ciśnienia skurczowego, stężenia cholesterolu całkowitego oraz palenia tytoniu. Należy pamiętać, że nieuwzględnione w tabeli Pol-SCORE 2015 czynniki (np. otyłość, zwłaszcza brzuszna, duże stężenie triglicerydów, depresja itp.) mogą istotnie modyfikować szacunek ryzyka sercowo-naczyniowego. Ostatnio podkreśla się korzyści ze stosowania w edukacji pacjentów narzędzia nazwanego „Wiekiem serca”. 

Palenie tytoniu

Nadal obowiązują zasady minimalnej interwencji antynikotynowej [4]:

1. Pytaj każdego pacjenta, czy pali.
2. Poradź każdemu palaczowi, by zaprzestał palenia.
3. Oceń, czy pacjent chce podjąć próbę zaprzestania palenia.
4. Pomóż pacjentowi zaprzestać palenia. Rozważ stosowanie odpowiedniej farmakoterapii. 
5. Ustal termin wizyty kontrolnej.

Każdy pacjent powinien być poinformowany o konieczności rzucenia nałogu. Pomoc w zaprzestaniu palenia powinna polegać na udzieleniu wsparcia, pomocy w ustaleniu planu zerwania z nałogiem, zapewnieniu wsparcia ze strony rodziny i przyjaciół oraz na motywacji pacjenta. W większości przypadków, szczególnie przy uzależnieniu dużego stopnia, pacjenta należy skierować do specjalistycznej poradni lub zalecić farmakoterapię. W celu podjęcia prawidłowej decyzji o sposobie leczenia zespołu uzależnienia od tytoniu należy ocenić stopnień uzależnienia pacjenta od tytoniu (np. za pomocą testu Fagerströma). Test Fagerströma ma dużą wartość różnicującą palaczy, u których fizyczne uzależnienie ma mniejsze znaczenie, wymagających głównie wsparcia behawioralnego, oraz uzależnionych przede wszystkim biologicznie, którzy do skutecznego zaprzestania palenia tytoniu potrzebują również intensywnej farmakoterapii. W wielu badaniach wykazano skuteczność różnych leków (nikotynowa terapia zastępcza, bupropion, wareniklina, cytyzyna) w terapii zespołu uzależnienia od tytoniu [4, 7].

Istotne znaczenie dla końcowego sukcesu, jakim jest trwałe niepalenie, ma ustalanie terminów kolejnych wizyt lekarskich. W czasie tych wizyt zawsze należy zapytać, czy pacjent pali. Jeśli pacjent nie pali, należy pogratulować mu sukcesu i podkreślić, jakie to jest ważne dla jego zdrowia. Jeśli pacjent pali, należy wrócić do punktu...