Odpowiednio wcześnie wprowadzona zindywidualizowana farmakoterapia cukrzycy typu 2 stanowi kluczowy element pozwalający na uzyskanie efektywnego procesu leczenia. W ostatnich latach empagliflozyna, należąca do inhibitorów SGLT-2, stała się ważną składową w leczeniu zarówno cukrzycy typu 2, jak i niewydolności serca oraz przewlekłej choroby nerek, niezależnie od obecności cukrzycy. Analizowane badania kliniczne potwierdzają ochronne działanie empagliflozyny wobec układu sercowo-naczyniowego oraz nerek, a wczesne uwzględnienie jej w schemacie leczenia przekłada się na skuteczną kontrolę cukrzycy oraz spowolnienie rozwoju i progresji powikłań i chorób towarzyszących wraz z poprawą jakości życia chorych. Korzyści sercowo-naczyniowo-nerkowe flozyn bezpośrednio przyczyniły się do aktualizacji wytycznych towarzystw naukowych. Niestety, wdrażanie leczenia empagliflozyną wciąż nie jest powszechne. Celem niniejszej pracy jest przedstawienie korzyści wynikających z wczesnego rozpoczęcia leczenia empagliflozyną.
Dział: Diabetologia
W ciągu ostatnich 20 lat byliśmy świadkami dynamicznego rozwoju technologii medycznych wykorzystywanych w diabetologii. Systemy automatycznego podawania insuliny (automated insulin delivery, AID) przez pompy pracujące w trybie hybrydowej lub zaawansowanej hybrydowej pętli zamkniętej ([advanced] hybrid closed loop, [A]HCL), poprzez częściowo autonomiczne dawkowanie insuliny, umożliwiają znaczną poprawę kontroli metabolicznej cukrzycy, zapobiegając niedocukrzeniom i skracając czas spędzony w hiperglikemii. W artykule omówiono perspektywę historyczną systemów AID, aktualnie dostępne na rynku rozwiązania wraz z ich charakterystyką oraz kierunki dalszego rozwoju tej technologii.
Pomimo wprowadzenia nowych terapii i poprawy leczenia oraz monitorowania cukrzycy powikłania naczyniowe obniżają jakość życia chorych i przyczyniają się do zwiększenia śmiertelności w tej populacji. Współczesne badania wskazują na kluczową rolę uszkodzenia warstwy glikokaliksu w rozwoju tych powikłań. Przywrócenie jego struktury i właściwych funkcji, takich jak utrzymywanie odpowiedniej przepuszczalności ściany naczynia, funkcji przeciwzakrzepowej oraz przeciwzapalnej, może mieć istotne znaczenie kliniczne w zapobieganiu i terapii mikro- i makroangiopatii cukrzycowej. Poszukiwane są leki, które mogą wspomóc terapię chorych oraz ochronę przed powikłaniami naczyniowymi poprzez wpływ na śródbłonek i modulację reakcji zapalnej. Jednym z nich jest obecny na naszym rynku sulodeksyd.
Niektóre zaburzenia endokrynologiczne, takie jak niedoczynność tarczycy czy hiperkortyzolemia, mogą być przyczynami otyłości wtórnej. U chorych z otyłością można jednak stwierdzić różnorodne nieprawidłowości w wynikach badań hormonalnych, które nie muszą wcale wynikać ze współistniejących endokrynopatii. Ich przyczyną jest towarzysząca otyłości dysfunkcja tkanki tłuszczowej, która poprzez wydzielane substancje zapalne moduluje syntezę, metabolizm i działanie hormonów wydzielanych przez klasyczne narządy czynne hormonalnie, takie jak tarczyca, nadnercza czy gonady. Co istotne, większość zaburzeń hormonalnych wywołanych chorobą otyłościową może ustąpić wraz z utratą masy ciała. W tym artykule przedstawiono podstawowe mechanizmy prowadzące do rozwoju zaburzeń hormonalnych u chorych z otyłością oraz przedstawiono algorytmy diagnostyczne pomocne w odróżnieniu ich od współistniejących chorób endokrynologicznych.
Powikłania sercowo-naczyniowe i choroby nerek są najczęstszą przyczyną zgonów u pacjentów z cukrzycą. Obecnie w standardach opieki diabetologicznej w Polsce na 2025 r. kluczowym elementem jest profilaktyka powikłań cukrzycy. Podkreśla się konieczność wczesnego wykrywania oraz skutecznego leczenia czynników ryzyka sercowo-naczyniowego, takich jak nadciśnienie, dyslipidemia czy niekontrolowana glikemia. To holistyczne podejście obejmuje edukację pacjentów w zakresie profilaktyki zdrowotnej: żywienia, aktywności fizycznej, snu, regularne monitorowanie stanu zdrowia wraz z oceną czynników ryzyka, wykorzystanie potencjału technologii, jak systemy do ciągłego monitorowania glikemii, mobilne aplikacje medyczne oraz wdrażanie indywidualnych planów terapeutycznych. Celem jest zmniejszenie częstości występowania powikłań mikro- i makroangiopatycznych, co przekłada się na poprawę jakości życia chorych i ograniczenie obciążenia systemu opieki zdrowotnej. Ostatecznie celem takiego postępowania jest wydłużenia życia chorego. Filarami w farmakoterapii cukrzycy typu 2 nadal są inhibitory kotransportera sodowo-glukozowego (SGLT2i, sodium-glucose cotransporter-2 inhibitors) oraz analogi ludzkiego hormonu glukagonopodobnego peptydu 1 (GLP-1, glucagon-like peptide 1). Obie grupy leków wykazują szeroką skuteczność metaboliczną w redukcji czynników ryzyka sercowo-naczyniowego przy jednoczesnym bezpieczeństwie działania w szerokim spektrum pacjentów z cukrzycą typu 2.
Cukier to jedno ze źródeł energii, ale spożywany w nadmiarze może poważnie szkodzić. Powoduje otyłość, wpływa niekorzystnie na komórki układu nerwowego, powoduje przedwczesne starzenie. We współczesnej diecie zachodniej cukru jest zdecydowanie za dużo – dlatego, aby zadbać o zdrowie, trzeba świadomie go ograniczać. Jak to zrobić skutecznie?
Cukrzyca typu 2 ma charakter progresywny i może wymagać leczenia insuliną. Dzięki zmianie zasad refundacyjnych w 2024 r. możliwe jest rozpoczynanie insulinoterapii od analogów długo działających. Ta modyfikacja zminimalizowała barierę finansową w dostępie do leczenia. Analogi długo działające insuliny cechują się skutecznością w obniżaniu glikemii przy jednoczesnej redukcji ryzyka hipoglikemii i bezpieczeństwie sercowo-naczyniowym. Artykuł przedstawia aktualne wskazania refundacyjne dla analogów długo działających insuliny, dowody naukowe na korzyści z ich stosowania oraz praktyczne wskazówki dotyczące leczenia analogami insulin w cukrzycy typu 2.
Stopa cukrzycowa to powikłanie cukrzycy najczęściej związane z wystąpieniem rany na stopie. Wśród różnych typów owrzodzeń na stopach u diabetyków wyróżnia się rany neuropatyczne, niedokrwienne i mieszane. Złotym standardem postępowania jest odciążenie chorej kończyny, rewaskularyzacja w przypadku krytycznego niedokrwienia, antybiotykoterapia systemowa w przypadku infekcji, chirurgiczne opracowanie rany oraz zapewnienie optymalnej glikemii i dobór opatrunku. Wdrożenie powyższego postępowania już na poziomie podstawowej opieki zdrowotnej może uchronić nawet przed 85% niepotrzebnych amputacji kończyn dolnych u diabetyków.
Semaglutyd to jeden z analogów glukagonopodobnego peptydu 1 stosowany w leczeniu cukrzycy typu 2, a także w farmakologicznym leczeniu otyłości. Występuje on w dwóch postaciach: podawanej podskórnie raz w tygodniu oraz w postaci doustnej. Jest lekiem o silnym potencjale hipoglikemizującym, wpływa na obniżenie hemoglobiny glikowanej o ok. 1,5–1,8%, a także powoduje redukcję łaknienia, co prowadzi do spadku masy ciała. Dodatkowo wywiera korzystny wpływ na układ sercowo- -naczyniowy, obniżając ryzyko wystąpienia poważnych zdarzeń sercowo-naczyniowych. Lek ten wykazuje także działanie nefroprotekcyjne. Semaglutyd jest bezpieczny w aspekcie ryzyka hipoglikemii, szczególnie jeśli stosowany jest w monoterapii. W przypadku leczenia skojarzonego semaglutydem z pochodną sulfonylomocznika czy insuliną konieczna jest najczęściej redukcja dawek tych leków. Do najczęstszych objawów niepożądanych należą dolegliwości żołądkowo-jelitowe, najczęściej ustępujące z czasem.
Monitorowanie stężenia glukozy we krwi, obejmujące pomiary w czasie rzeczywistym oraz ocenę retrospektywną, stanowi integralną część leczenia cukrzycy i jest niezbędne u wszystkich chorych. Oznaczenia w czasie rzeczywistym są wykonywane samodzielnie przez pacjentów w ramach samokontroli glikemii (SMBG) za pomocą glukometrów i systemów ciągłego monitorowania stężenia glukozy (CGM). Poprawne prowadzenie SMBG wymaga edukacji pacjentów. Stan glukometru, jego błąd oraz umiejętność pacjenta posługiwania się nim powinny być kontrolowane w poradni przynajmniej raz w roku oraz w razie wystąpienia problemów. Monitorowanie stężenia glukozy we krwi jest niezbędne do stwierdzenia, czy u pacjenta osiągnięto cele leczenia, oraz stanowi podstawę ewentualnych zmian w postępowaniu.
Otyłość i cukrzyca typu 2 to choroby przewlekłe i postępujące. Stanowią istotny problem zarówno zdrowotny, jak i kosztowy dla zdrowia publicznego. W obu chorobach dochodzi do rozwoju zaburzeń metabolicznych, zapalnych, zmian miażdżycowych, a w konsekwencji do skrócenia czasu przeżycia chorych oraz zwiększenia umieralności. Obecne rekomendacje dotyczące leczenie cukrzycy typu 2, nadwagi i otyłości zalecają postępowanie wieloczynnikowe na jak najwcześniejszym etapie. Priorytetem leczenia jest redukcja masy ciała i jej utrzymanie. Obecnie dostępne leki mogą modyfikować przebieg choroby. Takim lekiem jest niewątpliwie tirzepatyd (TZP). Jest to agonista dla 2 receptorów: GLP-1 (glucagon like peptide-1) oraz GIP (glukoce-depenend insulinotropic polypeptide). Podawany jest raz w tygodniu w postaci iniekcji. Dane z badań klinicznych dla pacjentów z cukrzycą typu 2 (badanie SURPASS) oraz pacjentów z otyłością (badanie SURMONT) wykazały znaczącą poprawę kontroli czynników metabolicznych: poziomu glukozy, redukcję masy ciała i obwodu pasa, poprawę lipidogramu i obniżenie ciśnienia tętniczego. W poniższej pracy omówione zostaną korzyści z terapii tirzepatydem.