Dział: Diabetologia

Insulinooporność to stan zmniejszonego działania insuliny na tkanki docelowe mimo prawidłowego lub podwyższonego stężenia insuliny w surowicy krwi. Coraz więcej pacjentów zgłasza się do gabinetów dietetycznych ze zdiagnozowaną przez lekarza insulinoopornością bądź wynikami, które na nią wskazują. W prezentowanym artykule autorki przedstawiają wpływ niskowęglowodanowych planów żywieniowych, opartych na trzech posiłkach dziennie, na redukcję masy ciała, obniżenie poziomu glukozy i insuliny u pacjentów gabinetu dietetycznego.

Jednym z wielu powikłań cukrzycy jest retinopatia cukrzycowa, która jest główną przyczyną nowo występującej całkowitej utraty wzroku u osób pomiędzy 20. a 74. rokiem życia w krajach bardzo wysoko rozwiniętych. Po 10 latach trwania cukrzycy retinopatia rozwija się u niemal wszystkich pacjentów z cukrzycą typu 1 i u 60% pacjentów z cukrzycą typu 2. Zgodnie z najnowszymi zaleceniami Polskiego Towarzystwa Okulistycznego istnieją wskazania do włączenia sulodeksydu do doustnej farmakoterapii łagodnej i średniozaawansowanej retinopatii cukrzycowej. Badania retrospektywne wskazują ponadto na poprawę w zakresie ostrości wzroku i ilości wysięków twardych dostrzeganych podczas badania oftalmoskopowego.

Wśród chorych na cukrzycę, szczególnie leczonych insuliną, samokontrola glikemii ma niezwykle istotne znaczenie. Pełny obraz wyrównania cukrzycy można uzyskać jedynie przy zastosowaniu systemu ciągłego monitorowania glukozy (Continuous Glucose Monitoring, CGM) lub metodą skanowania (Flash Glucose Monitoring, FGM). Celem artykułu jest omówienie systemów CGM i FGM dostępnych w Polsce oraz ich refundacji.

Dyslipidemie to jedne z najczęstszych zaburzeń metabolicznych w grupie osób dorosłych. Do najważniejszych i najczęściej spotykanych zaliczamy hipercholesterolemię, dyslipidemię aterogenną oraz hipertrójglicerydemię. Dyslipidemia aterogenna najmocniej przyczynia się do rozwoju miażdżycy. Jest w populacji polskiej chorobą mocno „niedodiagnozowaną”. Często współistnieje z cukrzycą typu 2, nadciśnieniem tętniczym oraz otyłością. Celem leczenia dyslipidemii aterogennej jest obniżenie ryzyka sercowo-naczyniowego. W postępowaniu niefarmakologicznym najważniejsze są: odpowiednia dieta, wysiłek fizyczny, rzucenie palenia oraz prawidłowa higiena snu. Leczenie farmakologiczne dyslipidemii aterogennej rozpoczyna się od statyny. W przypadku osób z współwystępującą cukrzycą lub zespołem metabolicznym optymalną terapią jest połączenie statyny z fenofibratem. W badaniach sugeruje się, że fenofibrat może mieć działanie renoprotekcyjne w tej grupie pacjentów. Pomimo wielu możliwości farmakologicznych i niefarmakologicznych jedynie około 10% pacjentów osiąga założony cel terapeutyczny w leczeniu dyslipidemii.

Cukrzyca to epidemia XXI w. Liczba chorych z zaburzeniami gospodarki węglowodanowej zarówno na świecie, jak i w Polsce rośnie w dużym tempie. Obecność przewlekłych późnych powikłań cukrzycy wiąże się ze znacznym pogorszeniem jakości życia oraz istotnym skróceniem czasu przeżycia. U ciężarnych kobiet chorych na cukrzycę ryzyko rozwoju powikłań zarówno u matki, jak i u płodu wzrasta w istotny sposób. Celem artykułu jest przedstawienie aktualnych danych na temat możliwości stosowania u chorych na cukrzycę metforminy w czasie ciąży. Zalecenia dotyczące przepisywania metforminy w ciąży są niespójne i często odzwierciedlają historyczne obawy dotyczące bezpieczeństwa, oparte na niepewności, a nie na dowodach. Ostatnie badania dostarczyły zachęcających wyników, jeśli chodzi o skuteczność metforminy u niektórych ciężarnych chorych na cukrzycę. Istnieje wiele dowodów na korzyści wynikające z działania metforminy i rozsądne dowody na jej tolerancję, chociaż brakuje badań odległych. Metformina okazała się tanim i skutecznym lekiem przeciwcukrzycowym dla wielu kobiet w ciąży.

Zespół policystycznych jajników (PCOS) jest najczęściej występującą chorobą endokrynologiczną u kobiet w wieku rozrodczym. Jedną ze składowych tego zespołu jest insulinooporność, która wyraża się nieprawidłową odpowiedzią tkanek obwodowych na działanie insuliny w odniesieniu do metabolizmu węglowodanów, białek i tłuszczy. Częstość występowania zespołu policystycznych jajników w zależności od źródeł oraz przyjętych kryteriów rozpoznania waha się w szerokim zakresie od 5% do nawet 15% w populacjach o znacznym odsetku otyłych kobiet w wieku rozrodczym. Różnorodność objawów zespołu policystycznych jajników pod względem klinicznym, jak i hormonalnym czy metabolicznym powoduje trudności w jej jednoznacznym zdefiniowaniu. Do kryteriów rozpoznania PCOS zalicza się: zaburzenia rytmu krwawień miesięcznych lub brak miesiączki z przewlekłym brakiem owulacji (oligo/amenorrhea); kliniczne i/lub biochemiczne objawy hiperandrogenizacji; obraz jajnika policystycznego w badaniu ultrasonograficznym. Jednak przed postawieniem diagnozy ważne jest wykluczenie innych przyczyn hiperandrogenizmu. W zespole policystycznych jajników nie występuje jeden dominujący objaw kliniczny. Zespół ten jest według niektórych źródeł w literaturze nawet w 70% przyczyną niepłodności u kobiet. Leczenie pacjentek z PCOS powinno uwzględniać dominujące objawy oraz indywidualne oczekiwania samej pacjentki. Pod uwagę powinno się brać plany prokreacyjne oraz zapobieganie odległym konsekwencjom tego zespołu. W terapii pacjentek z zespołem policystycznych jajników do dyspozycji mamy zarówno metody farmakologiczne, jak i niefarmakologiczne.

Niedoczynność tarczycy jest jedną z najczęstszych endokrynopatii. Spowodowana jest ona głównie przez przewlekłe autoimmunologiczne zapalenie tarczycy (choroba Hashimoto). Objawy niedoczynności tarczycy są bardzo różnorodne i zależą od wieku pacjenta, płci oraz chorób towarzyszących. Tyroksyna jest lekiem pierwszego rzutu u większości chorych z niedoczynnością tarczycy, niezależnie od jej przyczyny. Leczenie tyroksyną prowadzi do klinicznej i biochemicznej eutyreozy, a monitorowanie leczenia oparte jest na oznaczeniach stężenia TSH. Zalecana dawka tyroksyny oraz docelowe stężenie TSH zależą od przyczyny i ciężkości niedoczynności tarczycy, wieku chorego, płci, masy ciała oraz obecności chorób towarzyszących, ale najczęściej wynosi 1–2,5 mU/l. Docelowe TSH powinno być wyższe u chorych w starszym wieku z chorobami serca. Pełne dobowe zapotrzebowanie na tyroksynę wynosi 1,6–2 µg/kg masy ciała.

Choroby sercowo-naczyniowe są jedną z najczęstszych przyczyn zgonów na świecie. W ostatnich latach dokonał się duży postęp w dziedzinie leczenia tych schorzeń, jednocześnie coraz ważniejsza jest rola prewencji zdarzeń kardiometabolicznych. Aktualnie stosowaną skalą oceny ryzyka zgonu z przyczyn sercowo-naczyniowych według najnowszych wytycznych jest karta SCORE 2, także w wersji dla pacjentów w starszym wieku. Jednym z najważniejszych czynników ryzyka zdarzeń sercowo-naczyniowych na tle miażdżycy są lipoproteiny o średnicy < 70 nm, a ich główną frakcję stanowią lipoproteiny o niskiej gęstości (LDL-C). Pierwszorzędowym celem prewencji jest wciąż obniżenie stężenia LDL, ale drugorzędowym celem jest obecnie obniżenie stężenia cholesterolu nie HDL (nie-HDL-C), który jest zbiorem wszystkich lipoprotein z wyłączeniem lipoprotein o wysokiej gęstości (HDL). Na podstawie aktualnych badań wydaje się, że oznaczenie nie-HDL-C jest co najmniej tak samo przydatne jak LDL. W sytuacji wysokiego ryzyka sercowo-naczyniowego czy wyjściowo niskiego stężenia frakcji LDL wydaje się, że oznaczanie nie-HDL-C ma jeszcze większe zastosowanie.