Znaczenie semaglutydu w leczeniu cukrzycy typu 2

Cukrzyca typu 2 należy do najczęściej występujących chorób cywilizacyjnych. Nazywana jest również niezakaźną epidemią XXI wieku. Według najnowszych danych przedstawionych w kwietniu 2025 r. przez IDF liczba chorych wynosi ok. 589 mln, co stanowi 11,1% populacji dorosłych w wieku 20–79 lat, z czego 4 na 10 osób nie wie, że choruje. Do 2050 r. liczba ta ma wzrosnąć do 853 milionów [1]. Według danych szacunkowych w Polsce cukrzyca dotyczy ok. 3 mln ludzi, co stanowi prawie 8% populacji. Wpływ na tak gwałtowny wzrost zachorowań mają m.in. postępująca urbanizacja, starzenie się społeczeństwa, ograniczenie aktywności fizycznej, a także rozpowszechnienie nadwagi i otyłości. Dlatego tak ogromne znaczenie ma redukcja czynników ryzyka rozwoju cukrzycy, a w przypadku jej wystąpienia – odpowiednie wyrównanie metaboliczne, żeby uniknąć bądź opóźnić wystąpienie powikłań mikro- i makroangiopatycznych.
Na rozwój cukrzycy wpływa wiele czynników. W 2009 r. po raz pierwszy użyto określenia „złowieszczy oktet”, które opisuje składowe patomechanizmu rozwoju cukrzycy typu 2 [2, 3]. Do trzech podstawowych, do których zalicza się zaburzenia funkcjonowania komórek β trzustki, oporność mięśni na insulinę, zwiększoną wątrobową produkcję glukozy, Ralph de Fronzo dodał zmniejszone wydzielanie GLP-1 (glukagonopodobny peptyd-1) i oporność na działanie GIP (glukozozależny peptyd insulinotropowy), oporność komórek tłuszczowych na działanie insuliny, wzrost lipolizy, zwiększone wydzielanie glukagonu przez komórki α trzustki, a także większą wrażliwość komórek wątroby na glukagon, zwiększoną reabsorpcję zwrotną glukozy w nerkach i zaburzone wydzielanie neurohormonów prowadzące do nieprawidłowej regulacji apetytu i zwiększenia masy ciała.

Glukagonopodobny peptyd -1

Ludzki GLP-1 wydzielany jest głównie przez komórki L (zlokalizowane w jelicie krętym i jelicie grubym) w odpowiedzi na spożycie pokarmu [4]. Jest to endogenny agonista receptora GLP-1. Receptory dla GLP-1 (GLP-1R) występują m.in. w obrębie przewodu pokarmowego, trzustki, serca, naczyń krwionośnych, płuc, nerek, a także układu nerwowego [5].
Mechanizm działania GLP-1 jest kilkutorowy [6–8]. Po pierwsze, jest to jeden z hormonów odpowiedzialnych za efekt inkretynowy, czyli mechanizm polegający na większym wydzielaniu insuliny przez komórki β trzustki w odpowiedzi na glukozę przyjętą doustnie w porównaniu do podania glukozy drogą dożylną. Po drugie, spowalnia on proces opróżniania żołądka, co opóźnia wchłanianie glukozy z przewodu pokarmowego, a tym samym zapobiega gwałtownemu wzrostowi glikemii poposiłkowej. Po trzecie, GLP-1 hamuje wydzielanie glukagonu przez komórki α trzustki, co zmniejsza glukoneogenezę i glikogenolizę w wątrobie. Dodatkowo hormon ten wpływa również na ośrodek sytości w mózgu, co prowadzi do zmniejszenia apetytu i uczucia głodu. To ostatnie działanie jest szczególnie ważne w kontekście leczenia otyłości.

Miejsce agonistów receptora GLP-1 w leczeniu cukrzycy typu 2

Zgodnie z aktualnymi wytycznymi Polskiego Towarzystwa Diabetologicznego farmakoterapię cukrzycy typu 2 można rozpocząć od monoterapii lub terapii skojarzonej [9]. Lekami pierwszego rzutu powinny być inhibitory SGLT-2, agoniści receptora GLP-1 oraz metformina. Pacjenci z chorobą sercowo-naczyniową, z licznymi czynnikami ryzyka sercowo-naczyniowego lub chorujący na pr...