Niektóre zaburzenia endokrynologiczne, takie jak niedoczynność tarczycy czy hiperkortyzolemia, mogą być przyczynami otyłości wtórnej. U chorych z otyłością można jednak stwierdzić różnorodne nieprawidłowości w wynikach badań hormonalnych, które nie muszą wcale wynikać ze współistniejących endokrynopatii. Ich przyczyną jest towarzysząca otyłości dysfunkcja tkanki tłuszczowej, która poprzez wydzielane substancje zapalne moduluje syntezę, metabolizm i działanie hormonów wydzielanych przez klasyczne narządy czynne hormonalnie, takie jak tarczyca, nadnercza czy gonady. Co istotne, większość zaburzeń hormonalnych wywołanych chorobą otyłościową może ustąpić wraz z utratą masy ciała. W tym artykule przedstawiono podstawowe mechanizmy prowadzące do rozwoju zaburzeń hormonalnych u chorych z otyłością oraz przedstawiono algorytmy diagnostyczne pomocne w odróżnieniu ich od współistniejących chorób endokrynologicznych.
Autor: Alina Kuryłowicz
dr hab. n. med.; prof. CMKP; Klinika Chorób Wewnętrznych i Gerontokardiologii, Centrum Medyczne Kształcenia Podyplomowego, Samodzielny Publiczny Szpital Kliniczny im. Witolda Orłowskiego, Warszawa
Nadwaga i otyłość to problem dotyczący 90% chorych z cukrzycą typu 2, a coraz częściej również pacjentów z innymi typami cukrzycy. Utrzymanie prawidłowej masy ciała stanowi natomiast skuteczną formę prewencji cukrzycy, a w przypadku jej wystąpienia – ważny element terapii. U chorych z nadwagą i otyłością redukcja masy ciała już na poziomie 5–10% pozwala na ustąpienie stanu przedcukrzycowego, a na poziomie 15% – nawet na uzyskanie remisji cukrzycy. Skuteczne leczenie nadwagi i otyłości u chorego z cukrzycą przekłada się na poprawę kontroli glikemii i opóźnienie wystąpienia przewlekłych powikłań tej choroby, często bez potrzeby eskalacji terapii hipoglikemizującej. Lekami, które zrewolucjonizowały leczenie chorych z otyłością i cukrzycą, są agoniści receptorów dla inkretyn, z których wszystkie są zarejestrowane do leczenia cukrzycy typu 2, a niektóre (liraglutyd, semaglutyd, tirzepatyd) również do leczenia nadwagi i otyłości bez współistniejących zaburzeń tolerancji węglowodanów. Oprócz silnego działania hipoglikemizującego i redukcji masy ciała, wpływają korzystnie również na inne czynniki ryzyka sercowo-naczyniowego, co przekłada się na zmniejszenie częstości incydentów i zgonów z przyczyn sercowo-naczyniowych. Powinny być więc traktowane jako leki pierwszego wyboru w celu leczenia nadwagi i otyłości u chorych z cukrzycą, a biorąc pod uwagę ich wpływ kardioprotekcyjny – stosowane tak długo, jak jest to tylko możliwe.