Postęp w diagnostyce i leczeniu choroby wieńcowej, w tym rozwój technik wewnątrznaczyniowych, doprowadził do znacznej poprawy rokowania w populacji obciążonej tym schorzeniem. Jednak mimo stosowania optymalnej farmakoterapii i zasad prewencji wtórnej, częstość niekorzystnych zdarzeń sercowo-naczyniowych w tej populacji jest szacowana na 5–10% rocznie, będąc istotnie wyższą wśród pacjentów obciążonych licznymi czynnikami ryzyka oraz chorobami współistniejącymi.Pewien przełom w długoterminowej terapii pacjentów wysokiego ryzyka z zaawansowaną chorobą wieńcową może dokonać się za sprawą wyników badania COMPASS. W badaniu tym wykazano, że u pacjentów z przewlekłym zespołem wieńcowym (CCS) i/lub chorobą tętnic obwodowych (PAD), obciążonych dodatkowo wysokim ryzykiem zdarzeń niedokrwiennych, dodanie riwaroksabanu w małej dawce (2 x 2,5mg/dobę) do standardowej terapii kwasem acetylosalicylowym (100mg/dobę) prowadzi do znamiennej statystycznie redukcji incydentów zakrzepowo-zatorowych, przy akceptowalnym, niewielkim wzroście ryzyka powikłań krwotocznych. Wyniki badania COMPASS znalazły również przełożenie na kształt wytycznych Europejskiego Towarzystwa Kardiologicznego, które rekomendują stosowanie terapii skojarzonej (ASA + dawka „naczyniowa”riwaroksabanu) u pacjentów z CCS/PAD obciążonych dużym ryzykiem zdarzeń niedokrwiennych.
Dział: Otwarty dostęp
Aktualne wytyczne polskie i europejskie wskazują, że pierwsze dwie etapy leczenia nadciśnienia tętniczego – leczenie 2 i 3 lekami hipotensyjnymi – mogą być oparte na stosowaniu preparatów złożonych opartych na 2 i 3 lekach hipotensyjnych. Ma to istotne znaczenie z uwagi na fakt, że stosowanie preparatów złożonych ma wpływ na stosowanie się przez chorego do zaleceń hipotensyjnych. W przedstawionych badaniach wykazano wysoką skuteczność leczenia hipotensyjnego opartego na olmesartanie, amlodypinie i hydrochlorotiazydzie. Skojarzenie to w postaci preparatu złożonego może być zastosowane jako 2. krok terapii hipotensyjnej w wielu sytuacjach klinicznych. Ponadto zastosowanie preparatu złożonego będzie się wiązało ze zwiększeniem stopnia stosowania się do zaleceń.
Beta-adrenolityki są grupą leków stosowanych w kardiologii od wielu lat. Mają swoją ugruntowaną pozycję w leczeniu nadciśnienia tętniczego, choroby wieńcowej, komorowych i nadkomorowych zaburzeniach rytmu serca czy przewlekłej jego niewydolności. Od dawna są z sukcesem stosowane w terapii arytmii nadkomorowych. Pomimo stałej pracy przemysłu farmaceutycznego nad nowymi preparatami jedynie niektóre z nich są wymienione w aktualnych Wytycznych Europejskiego Towarzystwa Kardiologicznego zawierających zalecenia dotyczące leczenia arytmii nadkomorowych. Są to podawany tylko dożylnie esmolol, metoprolol oraz w niektórych przypadkach propranolol. Niniejsze opracowanie przedstawia rolę tej niezwykle wartościowej grupy w leczeniu arytmii nadkomorowych.
Aktualizacja wytycznych dotyczących redukcji ryzyka sercowo-naczyniowego u pacjentów z cukrzycą została opublikowana w 2019 r. przez Europejskie Towarzystwo Kardiologiczne (European Society of Cardiology – ESC). W nowych wytycznych podkreślono znaczenie modyfikacji stylu życia jako podstawowej strategii redukcji ryzyka sercowo-naczyniowego u chorych z cukrzycą. Zalecono również strategie zmniejszenia ryzyka sercowo-naczyniowego u pacjentów z cukrzycą, takie jak: systematyczna kontrola glikemii, optymalne leczenie nadciśnienia tętniczego oraz intensywne leczenie hipolipemizujące.
W 2019 r. Europejskie Towarzystwo Kardiologiczne (European Society of Cardiology – ESC) ogłosiło aktualizację wytycznych dotyczących cukrzycy, stanu przedcukrzycowego i chorób układu sercowo-naczyniowego. W nowych wytycznych ma miejsce kilka istotnych zmian. Między innymi zmodyfikowano docelowe stężenia cholesterolu LDL oraz docelowe wartości ciśnienia tętniczego. Zmieniono również niektóre zalecenia związane z leczeniem farmakologicznym i chorobami towarzyszącymi cukrzycy. W artykule przedstawiono najistotniejsze rekomendacje ekspertów ESC.
Kwas moczowy (uric acid – UA) jest uznanym czynnikiem ryzyka rozwoju i progresji chorób cywilizacyjnych. Jego nadmiar prowadzi do nadmiernej aktywacji stresu oksydacyjnego, przewlekłego niespecyficznego stanu zapalnego i deficytu tlenku azotu. Przekłada się to w wymiarze klinicznym na zwiększone ryzyko dysfunkcji śródbłonka, rozwoju i progresji miażdżycy i jej konsekwencji (z chorobą wieńcową na czele), nadciśnienia tętniczego, przewlekłej choroby nerek, insulinooporności i zespołu metabolicznego. Wszystkie te niekorzystne efekty dotyczą szczególnie pacjentów z dną moczanową, ale także osób z bezobjawowym wzrostem stężenia kwasu moczowego.
Dostępne dane wskazują na częste współwystępowanie niealkoholowego stłuszczenia wątroby (non-alcoholic fatty liver disease – NAFLD) i cukrzycy typu 2. Przeprowadzone badania epidemiologiczne nie dają jasnej odpowiedzi, która z tych chorób pojawia się jako pierwsza, co może wynikać z różnorodności stosowanych metod diagnozujących NAFLD oraz dodatkowych czynników ryzyka jego wystąpienia. Z punktu widzenia klinicznego, obecność NAFLD i cukrzycy u jednego pacjenta stanowi bardzo ważny problem, ponieważ wykazano, że obecność obydwu tych patologii wiąże się z istotnie większym ryzykiem zdrowotnym niż każdej z tych chorób z osobna. Stwierdzono, że u osób z cukrzycą typu 2 znacznie częściej rozwija się w wątrobie stan zapalny (non-alcoholic steatohepatitis – NASH), włóknienie, marskość i rak. Z drugiej strony NAFLD niekorzystnie koreluje z pojawieniem się u cukrzyka przewlekłych powikłań mikro- i makronaczyniowych. Pierwszeństwo wystąpienia cukrzycy typu 2 wskazuje na konieczność poszukiwania optymalnym testem diagnostycznym NAFLD u pacjentów chorych na cukrzycę, z drugiej strony każdy pacjent z NAFLD wymaga wdrożenia standardowej diagnostyki w kierunku obecności zaburzeń gospodarki węglowodanowej. W przypadku cukrzycy typu 2 diagnostyka ta oparta jest na standardowych oznaczeniach glukozy we krwi żylnej. W zakresie rozpoznawania NAFLD istnieją kontrowersje wokół najbardziej optymalnego narzędzia diagnostycznego, jakim jest badanie ultrasonograficzne (USG) wątroby, a jej biopsja, która pozwala wykluczyć lub potwierdzić NASH lub zwłóknienie tego narządu.
Najważniejszym elementem opieki nad pacjentami ze wszczepionymi układami stymulującymi jest indywidualizacja terapii, obejmująca stałą kontrolę funkcji urządzenia wraz z oceną stanu klinicznego chorego. Dzięki telemonitoringowi na bieżąco można śledzić pracę urządzenia – pozwala on na odległość ocenić wszystkie niezbędne parametry techniczne układu i w razie konieczności odpowiednio szybko zainterweniować.
Telemonitoring urządzeń wszczepialnych jest szczególnie istotny u pacjentów z zaburzeniami rytmu serca oraz niewydolnością serca.
Inhibitory konwertazy angiotensyny (angiotensin converting enzyme inhibitors – ACE-I) stanowią podstawę farmakoterapii chorych z nadciśnieniem tętniczym, niewydolnością serca oraz przewlekłymi zespołami wieńcowymi. Zofenopril, tkankowy ACE-I posiadający w swojej budowie grupy sulfhydrylowe, nie tylko hamuje niekorzystny remodeling lewej komory serca i wykazuje skuteczny efekt hipotensyjny, ale również wyróżnia się zmniejszoną kumulacją bradykininy i prostaglandyn w porównaniu do innych ACE-I. Zofenopril – z uwagi na swoją unikalną budowę, szeroki profil działania i bezpieczeństwo terapii – stanowi nowoczesną formę leczenia, szczególnie w grupie chorych we wczesnej fazie zawału mięśnia sercowego.
Migotanie przedsionków (atrial fibrillation – AF) jest najczęściej występującą arytmią na świecie. Zgodnie z wytycznymi Europejskiego Towarzystwa Kardiologicznego (European Society of Cardiology – ESC) dotyczącymi leczenia migotania przedsionków z 2016 r., w celu zmniejszenia objawów arytmii można zdecydować się na dwie strategie leczenia: kontrolę częstości rytmu (rate control) lub kontrolę rytmu (rhythm control). Kontrolę częstości rytmu można uzyskać dzięki leczeniu farmakologicznemu, a lekami pierwszego rzutu są β-blokery. Jedynym z kardioselektywnych beta-blokerów wskazanym w leczeniu zaburzeń rytmu serca jest metoprolol, dostępny zarówno w postaci preparatów dożylnych (w leczeniu doraźnym), jak i doustnych (w terapii długoterminowej). Strategia kontroli rytmu w celu doraźnego przywrócenia rytmu zatokowego opiera się na kardiowersji farmakologicznej bądź elektrycznej. U pacjentów bez strukturalnej choroby serca skutecznymi lekami do kardiowersji farmakologicznej są flekainid (w Polsce dostępny wyłącznie na import docelowy) i propafenon (najczęściej stosowany w Polsce). Leki te mogą być dodatkowo stosowane w strategii „tabletka w kieszeni” (pill in pocket), o ile pacjent spełnia odpowiednie warunki. Leczenie migotania przedsionków powinno być zindywidualizowane i opierać się na całokształcie obrazu klinicznego, a przede wszystkim na preferencjach danego pacjenta.
W związku z narastającą epidemią otyłości oraz starzeniem się populacji liczba chorych na cukrzycę stale rośnie. Szacuje się, że wartość nadal będzie systematycznie rosła do nawet 629 mln w 2045 r. Cukrzyca, niezależnie od innych czynników ryzyka, dwukrotnie zwiększa ryzyko sercowo-naczyniowe, w tym choroby niedokrwiennej serca, udaru niedokrwiennego mózgu oraz zgonu z przyczyn sercowo-naczyniowych. Opublikowane w 2019 r. standardy Europejskiego Towarzystwa Kardiologicznego dotyczące postępowania w cukrzycy, stanie przedcukrzycowym i chorobach sercowo-naczyniowych zalecają, że w nowo rozpoznanej cukrzycy typu 2 u chorych z wysokim ryzykiem sercowo-naczyniowym lekami pierwszego rzutu są inhibitory kotransportera sodowo-glukozowego 2 (sodium-glucose cotransporter-2 – SGLT2) lub agoniści receptora glukagonopodobnego peptydu-1 (agoniści GLP-1). Inhibitory SGLT2 i agoniści GLP-1 wywierają korzystne działanie u pacjentów z chorobami układu sercowo-naczyniowego. W dużych badaniach z randomizacją wykazano ich istotny wpływ na zmniejszenie ryzyka sercowo-naczyniowego oraz śmiertelności.
Metformina to lek stosowany głównie w terapii cukrzycy typu 2 od ponad 60 lat. Aktualnie jako lek uwrażliwiający na działanie insuliny zalecana jest także w innych typach cukrzycy, w tym u osób
z typem 1 cukrzycy, a także w stanie przedcukrzycowym. Ma ona długą historię i bogate perspektywy na przyszłość. Podstawowym działaniem metforminy jest zmniejszanie insulinooporności. Mechanizm działania leku jest wielotorowy i nadal nie do końca poznany. Badania eksperymentalne i kliniczne pokazują, że metformina – poza standardowymi wskazaniami – może być skuteczna również w chorobach nowotworowych, sercowo-naczyniowych, wirusowym zapaleniu wątroby typu C, chorobach demielinizacyjnych czy zespole policystycznych jajników. Niewykluczone, że zostanie pierwszym lekiem przeciwstarzeniowym i przedłużającym życie.