Metformina – nie tylko w terapii cukrzycy typu 2

Metformina jest lekiem przeciwhiperglikemicznym, wykazującym wiele dodatkowych właściwości, które pozwalają na jej stosowanie w innych schorzeniach niż cukrzyca typu 2. Niezmiennie od wielu lat podstawowym lekiem stosowanym w cukrzycy typu 2, zarówno w monoterapii, jak i skojarzeniu z innymi doustnymi lekami przeciwcukrzycowymi, agonistami receptora glukagonopodobnego peptydu-1 (glucagon-like peptide-1 – GLP-1) oraz insuliną. Aktualnie może być stosowana na każdym etapie leczenia cukrzycy typu 2, o ile nie istnieją przeciwwskazania do jej zastosowania lub objawy nietolerancji powstałe w trakcie jej zażywania [1].
Metformina oprócz swojego działania przeciwcukrzycowego oraz kardioprotekcyjnego wykazuje skuteczność w redukcji masy ciała poprzez zmniejszenie trzewnej tkanki tłuszczowej, wpływa korzystnie na wskaźniki gospodarki lipidowej, przez co znajduje szerokie zastosowanie w leczeniu stanu przedcukrzycowego, tj. nieprawidłowej glikemii na czczo (impaired fasting glucose – IFG), nieprawidłowej tolerancji glukozy (impaired glucose tolerance – IGT) lub obydwu jednocześnie, zespołów insulinooporności innych niż w przebiegu cukrzycy, a także zespołu policystycznych jajników. Może być stosowana u dzieci i młodzieży powyżej 10. roku życia. W trakcie stosowania metforminy należy przestrzegać diety oraz wdrożyć aktywność fizyczną. 
Ściśle z szerokim zastosowaniem metforminy jest powiązana jej refundacja. Wskazaniem refundacyjnym do stosowania metforminy jest przede wszystkim leczenie cukrzycy typu 2 u pacjentów z nadwagą, przy stosowaniu diety w połączeniu z wysiłkiem fizycznym, w przypadku braku uzyskania prawidłowego stężenia glukozy we krwi, zarówno w monoterapii, jak i w leczeniu skojarzonym. Metformina może być podawana dzieciom i młodzieży od 10. roku życia w monoterapii lub w skojarzeniu z insuliną [2]. 
Innym wskazaniem jest zapobieganie cukrzycy typu 2 u pacjentów ze stanem przedcukrzycowym (nieprawidłową glikemią na czczo lub/i nieprawidłową tolerancją glukozy). Dodatkowym wskazaniem refundacyjnym są zespoły insulinooporności w przypadkach innych niż w przebiegu cukrzycy, tj. w marskości wątroby, chorobach nowotworowych, schorzeniach autoimmunologicznych, mocznicy, zaburzeniach endokrynologicznych w przebiegu zespołu Cushinga, akromegalii, pheochromocytomie oraz zespole policystycznych jajników [3].
Metformina (1,1-dimetylobiguanid) to pochodna biguanidu, która została wprowadzona do leczenia w Europie w latach 50. XX w. Substancja aktywna biguanid naturalnie wywodzi się z alkaloidu galegina, zawartego w leku roślinnym – rutwicy lekarskiej (Galega officinalis), wykorzystywanym w ziołolecznictwie już w średniowieczu [4]. Po początkowym wycofaniu z leczenia innej pochodnej biguanidu (fenforminy), wynikającym z jej współudziału w występowaniu kwasicy mleczanowej, ta grupa leków została wycofana z leczenia [5]. 
W 1995 r., po opublikowaniu wyników badań DeFronzo i Goodmana potwierdzających bezpieczeństwo i korzyści przeciwhiperglikemiczne wynikające ze stosowania metforminy, a także po poparciu ze strony Urzędu ds. Żywności i Leków (Food and Drug Administration – FDA) metformina została zarejestrowana w Stanach Zjednoczonych i odtąd zajmuje stałą pozycję w terapii pacjentów z cukrzycą typu 2 [6, 7]. Dodatkowym potwierdzeniem bezpieczeństwa sercowo-naczyniowego była publikacja w 1998 r. wyników randomizowanego, wieloośrodkowego badania United Kingdom Prospective Diabetes Study (UKPDS), w której wykazano metabolicz...