Farmakoterapia a redukcja masy ciała w cukrzycy – update 2017

U ponad 90% osób przyczyną otyłości jest wyłącznie dodatni bilans energetyczny, czyli spożywanie nadmiaru pokarmu w stosunku do potrzeb organizmu. Osoby otyłe często preferują pokarmy wysokoenergetyczne, co powoduje, że ich mniejsza objętość jest przyczyną zaniżania w samoocenie liczby spożywanych kalorii. Dodatkowo niska aktywność fizyczna i siedzący tryb życia powodują zmniejszenie wydatku energetycznego.

Należy pamiętać, że nie istnieją cudowne środki farmakologiczne. Odchudzanie polega na osiągnięciu ujemnego bilansu energetycznego poprzez modyfikację zachowań żywieniowych, dietę redukcyjną oraz regularną aktywność fizyczną. Środki farmakologiczne mogą ułatwić odchudzanie, ale nie zastąpią diety.

Leki, jako element wspomagający kurację odchudzającą, mogą być stosowane  u osób otyłych ze wskaźnikiem masy ciała (body mass index – BMI) > 30 kg/m2 lub pacjentów z nadwagą (BMI 27–30 kg/m2),  u których istnieją dodatkowe czynniki ryzyka związane z otyłością, w tym cukrzyca typu 2. Skuteczność farmakoterapii należy oceniać po ok. 3 miesiącach leczenia.

Farmakoterapia jako element kuracji odchudzającej

Leki, jako element wspomagający kurację odchudzającą, mogą być stosowane u osób otyłych ze wskaźnikiem masy ciała (body mass index – BMI) > 30 kg/m2 lub pacjentów z nadwagą (BMI 27–30 kg/m2), u których istnieją dodatkowe czynniki ryzyka związane z otyłością, w tym cukrzyca typu 2. Skuteczność farmakoterapii należy oceniać po ok. 3 miesiącach leczenia. Jeżeli obserwuje się satysfakcjonujący efekt terapeutyczny, przez co należy rozumieć redukcję masy ciała > 5%, a u chorych na cukrzycę > 3%, taki sposób postępowania należy kontynuować. W innym przypadku kontynuowanie farmakoterapii jest bezzasadne [1].

Z praktycznego punktu widzenia leki ułatwiające redukcję masy ciała u chorych na cukrzycę można podzielić na dwie grupy. Pierwszą stanowią leki zarejestrowane do leczenia otyłości per se, drugą leki hipoglikemizujące, które dodatkowo ułatwiają redukcję masy ciała. Do pierwszej grupy zalicza się orlistat (jedyny lek z tej grupy zarejestrowany w Polsce), lorkaserynę oraz połączenie fenterminy i topiramatu oraz naltreksonu i bupropionu. Mechanizm ich działania polega odpowiednio na upośledzeniu trawienia i wchłaniania tłuszczów w jelitach, na hamowaniu łaknienia, zwiększaniu poczucia sytości oraz zwiększaniu wydatku energetycznego poprzez nasilenie termogenezy. W grupie drugiej znajdują się analogi GLP-1 (glukagonopodobnego peptydu I) oraz inhibitory SGLT-2 (kotransportera glukozo-sodowego 2). Mechanizm działania odchudzającego tej grupy leków wiąże się z hamowaniem łaknienia i zwiększeniem poczucia sytości, w przypadku analogów GLP-1, oraz indukcją cukromoczu w przypadku inhibitorów SGLT-2.

Leki zarejestrowane do stosowania w kuracji odchudzającej

Orlistat jest praktycznie jedynym lekiem wspomagającym odchudzanie zarejestrowanym w Europie i Polsce. Mechanizm jego działania polega na hamowaniu aktywności lipazy trzustkowej i żołądkowej, co upośledza trawienie tłuszczów. Pozwala to na zmniejszenie wchłaniania spożytego tłuszczu o 30% i wydalenie go ze stolcem [2]. 

Objawy niepożądane wynikające z powyższego mechanizmu działania dotyczą przede wszystkim przewodu pokarmowego. Objawiają się głównie nadmiernym wytwarzaniem gazów jelitowych i obecnością tłuszczowych stolców lub „plamień tłuszczem”, które nasilają się w razie nieprzestrzegania pr...