Otyłość jako choroba cywilizacyjna

Pani Profesor, czy brak edukacji dotyczącej otyłości napędza rozwój tej choroby cywilizacyjnej?

Tak, brak dobrej edukacji z zakresu choroby otyłościowej sprawia, że otyłość nadal nie istnieje w szerokim odbiorze społecznym jako choroba przewlekła. I to zarówno wśród pacjentów, jak i wśród samych lekarzy. Badania wykazały, że wśród pacjentów z otyłością zapytanych, czy otyłość to choroba, jednoznacznie „tak” odpowiedziało tylko 6,1% respondentów, „raczej tak” – kolejne 10,4%. Natomiast na pytanie: „Czy otyłość zwiększa ryzyko pojawienia się wielu chorób?”, twierdząco odpowiedziało tylko 10,4% respondentów z chorobą otyłościową, a 28,1% – „raczej tak” [1]. Pacjenci z otyłością nieświadomi swojej choroby często nie znają swojego BMI i/lub nie pamiętają, jakie wartości BMI wskazują na prawidłową masę ciała; natomiast niektórzy pacjenci nie identyfikują się ze wskazaniem otyłości, nawet jeśli ich BMI to sugeruje. Zdecydowana większość chorych osób preferuje termin „nadwaga”, nawet jeśli stwierdza się u nich już występowanie choroby otyłościowej. Natomiast niektórzy pacjenci nie postrzegają jako choroby stłuszczenia narządów wewnętrznych (w tym wątroby), problemów ze stawami czy hipercholesterolemii – według ich przekonania jest to sytuacja przejściowa, co oczywiście jest nieprawdą [2]. 

Choroba otyłościowa jest również chorobą niewidoczną (niejako „przeźroczystą”) w systemie publicznej opieki zdrowotnej. Jest wciąż niedostatecznie rozpoznawana i niediagnozowana. W 2023 roku badani ankietowo pacjenci z otyłością, już leczeni z tego powodu, często twierdzą, że to oni sami zainicjowali rozmowę z lekarzem na temat swojej masy ciała. Tylko niektórzy z respondentów zgłaszali, że lekarze zalecali im zmniejszenie BMI, nawet jeśli u pacjenta zdiagnozowano już choroby będące powikłaniami otyłości. Ostatni raport NIK z marca 2024 r. wykazał, że połowa placówek POZ nie stosuje się do zaleceń ze stycznia 2020 r., gdzie lekarze rodzinni muszą raportować raz do roku, przy pierwszej wizycie pacjenta, jego masę ciała i wzrost, co pozwala wyliczyć BMI. Te pomiary miały być pewnym punktem startowym, by rozpoznać chorobę i zacząć z pacjentem rozmowę na ten temat. Z kolei badania amerykańskie Kaplana z 2018 r. wykazały, że wśród 71% pacjentów z chorobą otyłościową potrzeba aż 5 lat, aby ktoś z pracowników służby zdrowia przedyskutował z nimi ich nadmierną masę ciała. W dalszym czasie rozpoznanie otyłości postawiono u 55% pacjentów, natomiast u 24% osób z otyłością zaplanowano kolejną wizytę/rozmowę telefoniczną związaną z masą ciała po ostatniej wizycie [3]. 

Dobrze przeprowadzona edukacja zdrowotna byłaby ważnym, wspomagającym elementem działań naprawczych w terapii tej choroby i zapobieganiu nadwadze czy otyłości oraz promocji zdrowia. Dlatego jako Polskie Towarzystwo Leczenia Otyłości tworzymy platformy edukacyjne dla lekarzy, dietetyków, fizjoterapeutów, psychoterapeutów, a ostatnio również dla farmaceutów. Uczestniczymy w kampanii edukacyjnej skierowanej do szerokiej opinii publicznej „Porozmawiajmy szczerze o otyłości”. 

Jakie są zatem najczęstsze mity dotyczące otyłości, z którymi Pani jako specjalista się spotyka?

Otyłość je...