Hipoglikemia w endokrynopatiach pozacukrzycowych

Węglowodany i tłuszcze są głównym źródłem energii w organizmie człowieka. Węglowodany ze względu na szczególne cechy metaboliczne są w dłuższym okresie czasu niezastąpione [1, 2]. Zbyt mała podaż węglowodanów lub zaburzenie ich metabolizmu wynikające z niedoboru hormonów regulujących stężenie glukozy we krwi skutkuje hipoglikemią. 

Za fizjologiczne stężenie glukozy we krwi odpowiadają hormony wydzielane przez trzustkę, przysadkę i podwzgórze, korę i rdzeń nadnerczy oraz tarczycę. Insulina, jedyny hormon zmniejszający stężenie glukozy we krwi, jest wydzielana przez komórki beta w odpowiedzi na zwiększenie stężenia glukozy we krwi, jak również w odpowiedzi na widok, zapach i smak pokarmu (faza głowowa sekrecji insuliny). Odbywa się ona poprzez cholinergiczne unerwienie przywspółczulne [3]. Sekrecja insuliny jest dodatkowo pobudzana przez działanie inkretynowych hormonów jelitowych uaktywnionych w jelitach pod wpływem bodźca pokarmowego. Do hormonów tych należą: żołądkowy peptyd hamujący (GIP), glukagonopodobny peptyd 1 (GLP-1), cholecystokinina, gastryna oraz sekretyna [2]. W sytuacji nadmiernej stymu lacji komórek beta lub ich hipertrofii, wywołanej np. przez długotrwałą hiperglikemię, dochodzi do hiperinsulinizmu, co znacznie zwiększa ryzyko hipoglikemii. 

Zmniejszenie stężenia glukozy w surowicy krwi uaktywnia mechanizmy kontrregulacyjne. Kiedy stężenie glukozy zmniejsza się do wartości ok. 68 mg/dl (3,8 mmol/l), dochodzi do wydzielania glukagonu z ziarnistości wydzielniczych komórek alfa, a następnie wyrzutu katecholamin z rdzenia nadnerczy (adrenaliny, noradrenaliny) oraz noradrenaliny w obwodowym współczulnym autonomicznym układzie nerwowym [4–6]. Wraz z dalszym zmniejszaniem się stężenia glukozy aktywowane są inne czynniki kontrregulacyjne. Wydzielanie hormonu wzrostu występuje przy wartości glikemii ok. 66 mg/dl (3,7 mmol/l), a kortyzolu przy 58 mg/dl (3,2 mmol/l). Działanie tych dwóch hormonów w przypadku zmniejszenia stężenia glukozy w surowicy krwi jest opóźnione. Nie odgrywają one bezpośredniej roli w „leczeniu” hipoglikemii, natomiast wpływają na procesy metaboliczne w dłuższych okresach (godziny) [2, 5, 7]. Odpowiedź kontrregulacyjna na hipoglikemię jest zależna od obecności chorób towarzyszących, m.in. cukrzycy, chorób tarczycy, nadnerczy, przysadki.

Zaburzenia produkcji hormonów

Zaburzenia produkcji hormonów odpowiadających za regulację gospodarki węglowodanowej można podzielić na dwie grupy. Pierwsza związana jest z nadmiernym wydzielaniem insuliny przez komórki beta, druga – z niedoborem hormonów kontrregulacyjnych, które syntetyzowane są...