Alfabet metforminy

A jak AMP kinaza (AMPK)

Kinaza białkowa aktywowana przez adenozynomonofosforan (AMP) jest kluczowym enzymem procesów energetycznych i czujnikiem stanu metabolicznego. Aktywacja AMPK jest następstwem wzrostu w komórce stosunku AMP : ATP. W warunkach fizjologii głównym aktywatorem AMPK jest wysiłek fizyczny wytrzymałościowy, poprzez zużycie w trakcie aktywności fizycznej ATP. Lenistwo fizyczne, otyłość, cukrzyca typu 2 kojarzą się ze spadkiem aktywności AMPK i „destrukcją” energetyczną organizmu człowieka.  

B jak biguanidy

Metformina to 1,1-dimetylobiguanid, odkryty i wdrożony do stosowania w terapii cukrzycy w latach 50. XX wieku [1].
Swoje początki ma w ziołolecznictwie, jest zawarta w rutwicy lekarskiej (Galega officinalis). Odkryta i przebadana przez francuskiego profesora Jeana Sterne, który pierwszy sprawdził jej efektywność i ustalił wielkość dawki. Metformina jest kluczowym elementem farmakoterapii cukrzycy typu 2 – zarówno przy inicjacji leczenia, jak i na każdym dalszym etapie terapii.

D jak dawkowanie

Niezmiernie istotne jest dawkowanie metforminy. Zalecenia Polskiego Towarzystwa Diabetologicznego wskazują jasno, że u wszystkich pacjentów należy dążyć do utrzymania terapii metforminą, o ile jest ona tolerowana i nie ma przeciwwskazań do jej kontynuacji [2]. Stosowanie metforminy należy rozpoczynać od mniejszych dawek, co poprawia tolerancję leku. W celu osiągnięcia jak największych korzyści klinicznych powinno się jednak dążyć do maksymalnych, dobrze tolerowanych dawek leku. Dla preparatów o powolnym uwalnianiu jest to 2000 mg na dobę raz dziennie, dla zwykłych preparatów 2550–3000 mg na dobę w trzech dawkach podzielonych. Pomimo zaleceń i wykazanych korzyści ze stosowania metforminy nadal wielu lekarzy stosuje zbyt niskie dawki lub odstawia lek bez wyraźnych przeciwwskazań [3]. 
W badaniu z randomizacją porównującym różne dawki metforminy z placebo wykazano zależną od dawki skuteczności metforminy w obniżaniu glikemii. Im wyższa dawka leku, tym niższa glikemia na czczo oraz niższa wartość hemoglobiny glikowanej (HbA1c). Skuteczność metforminy zależała nie tylko od dawki, lecz także od czasu jej stosowania [4]. Wzmocnieniem tego przekazu są wyniki badania United Kingdom Prospective Diabetes Study (UKPDS) wskazujące związek wielkości dawki z efektem obniżania glikemii na czczo oraz średniej glikemii dobowej u osób z cukrzycą typu 2. Udowodniono, że stosując wyższe dawki metforminy, można uzyskać znacznie lepsze wyniki glikemii [5]. Ponadto stosowanie większych dawek metforminy lepiej redukowało insulinooporność, ocenianą za pomocą klamry hiperinsulinemiczno-euglikemicznej i korzystniej wpływało na insulinemię na czczo w porównaniu z mniejszymi dawkami leku [6]. Wiele innych badań wykazało również korzystny, zależny od dawki, wpływ metforminy...